Саноат учун муҳим минераллар соҳасида Ўзбекистон-Европа Иттифоқи ҳамкорлигининг аҳамияти ва истиқболлари
Бугунги кунда жаҳон энергетикаси ва саноати “яшил иқтисодиёт”га ўтиш жараёнида фақат сиёсий иродага эмас, балки ишончли хом ашё таъминоти занжирларига ҳам таянади. Шу глобал ўзгаришлар ичида Ўзбекистон ўзининг бой ресурс салоҳияти ва очиқ ҳамкорлик сиёсати орқали Европанинг ишончли ва истиқболли ҳамкорларидан бири сифатида ўз мавқеини мустаҳкамлаб бормоқда.
2024 йил апрель ойида Ўзбекистон Ҳукумати ва Европа Иттифоқи ўртасида критик хом ашё соҳасида стратегик ҳамкорлик тўғрисидаги Англашув меморандуми имзоланиши икки томонлама муносабатларда янги босқични бошлаб берди. Мазкур ҳужжат асосида “Йўл харитаси” ишлаб чиқилмоқда. Унда қайта ишлаш қувватларини ривожлантириш, юқори қўшилган қийматли маҳсулотлар ишлаб чиқариш ва экспорт инфратузилмасини мустаҳкамлаш бўйича аниқ амалий чора-тадбирлар белгиланган.
Шунингдек, 2024 йил сентябрда Ўзбекистон Республикаси Тоғ-кон саноати ва геология вазирлиги ҳамда Германия Федератив Республикаси Иқтисодий ишлар ва иқлим сиёсати вазирлиги ўртасида имзоланган Қўшма баёнот икки томонлама мулоқотни янада чуқурлаштирди. Ушбу ҳамкорлик Европа учун минерал таъминот манбаларини диверсификация қилишда муҳим қадам бўлиб, Ўзбекистонни нафақат ресурс етказиб берувчи, балки ишончли стратегик шерик сифатида намоён этди.
Бу жараёнда “Ўзбекистон технологик металлар комбинати” АЖ (Ўзбекистон ТМК) алоҳида ўрин тутади. Комбинат орқали Европа Инвестиция банки, KfW, Франция тараққиёт агентлиги (AFD) ва Европа тикланиш ва тараққиёт банки (ЕТТБ) каби нуфузли молия институтлари билан самарали мулоқот ўрнатилди. Бу эса литий, вольфрам, титан, графит ва камёб ер элементларини қайта ишлаш бўйича қўшма лойиҳаларни молиялаштириш ва амалга ошириш учун мустаҳкам замин яратди.
Ишбилармонлик ҳамкорлиги билан бир қаторда интеллектуал шериклик ҳам ривожланмоқда. Тошкентда Пиза университети филиалида ташкил этилган “Технологик металлар олий мактаби” Европа тажрибасига асосланган замонавий таълим ва илмий изланиш муҳитини яратмоқда. Ёш мутахассислар Фрейберг, Леобен ва Пиза университетлари билан қўшма дастурлар орқали Европа стандартларига мос билим ва малака олмоқда.
2025 йилда Ўзбекистоннинг Европа Критик Хомашё Альянси (ERMA)га аъзо бўлиши мамлакатимизнинг Европа хомашё стратегиясида муҳим бўғин сифатида эътироф этилишига сабаб бўлди. Бу аъзолик орқали Ўзбекистон Европанинг етакчи илмий марказлари ва саноат компаниялари билан тўғридан-тўғри мулоқот қилиш имкониятига эга бўлди.
Германия, Франция, Финляндия, Дания ва Швейцариянинг етакчи компаниялари билан амалга оширилаётган қўшма лойиҳалар геологик қидирувдан тортиб то юқори технологияли қайта ишлаш жараёнларигача бўлган барча босқичларни қамраб олмоқда. Бу ҳамкорлик натижасида Ўзбекистон нафақат ресурс манбаи, балки Европанинг “яшил саноат экотизими”ни шакллантираётган фаол иштирокчига айланмоқда.
Бугунги кунда дунё саноати критик минераллар таъминотининг янги моделини излаётган бир пайтда, Ўзбекистон ва Европанинг стратегик шериклиги глобал барқарорлик ва инновацион тараққиётнинг муҳим омилига айланмоқда. Бу муносабатлар ўзаро ишонч, манфаатдорлик ва умумий мақсад — экологик масъулият ҳамда барқарор иқтисодий ўсиш тамойилларига таянади.
Ўзбекистон халқаро майдонда нафақат ишончли шерик сифатида, балки янги форматдаги очиқ ва истиқболли ҳамкорлик моделини таклиф этаётган давлат сифатида танилмоқда. Европа эса Ўзбекистонда ESG тамойилларига амал қилувчи, замонавий саноат сиёсатини юритаётган ишончли стратегик иттифоқдошни кўрмоқда.