Ўзбекистон ва Финляндия: Марказий Осиёда иқлим барқарорлиги учун ер ости сувларини рақамли моделлаштириш.
Марказий Осиёда сув танқислиги ва иқлим ўзгарувчанлиги кучайиб бораётган шароитда Ўзбекистон ва Финляндия сув ресурсларини самарали бошқариш бўйича илмий ҳамкорликнинг янги йўналишини амалга оширмоқда. Бу ҳамкорлик рақамли инновациялар ва барқарор ривожланиш тамойилларини бирлаштирган илмий дипломатия намунасига айланди.
2021 йилда Ўзбекистон Республикаси Тоғ-кон саноати ва геология вазирлиги ҳамда Финляндия Геология хизмати ўртасида табиий ресурслардан оқилона фойдаланишни такомиллаштириш бўйича англашув меморандуми имзоланган эди. Ушбу ҳамкорлик лойиҳаси 2021-2024 йилларда амалга оширилиб, Марказий Осиё миқёсида сув ресурсларини рақамли бошқариш соҳасидаги илғор тажрибаларни татбиқ этишга қаратилган.
Қоғоз карталардан рақамли маълумотларга.
Ўзбекистондаги кўплаб гидрогеологик маълумотлар йиллар давомида фақат қоғоз карталарда мавжуд эди. Финляндия билан ҳамкорликда ушбу маълумотлар ArcGIS платформаси ёрдамида рақамлаштирилди ва ягона миллий маълумотлар базаси яратилди. Энди мутахассислар ер ости сувларининг захираларини кузатиб бориш, сув балансини таҳлил қилиш ва иқлим ўзгаришларининг таъсирини башорат қилиш имкониятига эга бўлди.
Фин экспертлари томонидан ўзбек мутахассислари учун махсус ўқув семинарлари ўтказилиб, рақамли картография ва геомаълумотларни қайта ишлашнинг замонавий усуллари жорий этилди. Бу нафақат касбий салоҳиятни оширишга, балки илмий асосланган ва очиқ сув бошқаруви тизимини шакллантиришга хизмат қилди.
Илмий ҳамкорлик амалиёти: Оҳангарон тажриба майдони.
Тошкент вилоятининг Оҳангарон туманида пилот майдони ташкил этилди.
У ерда ўзбек ва фин мутахассислари ҳамкорликда геофизик тадқиқотлар ва ер ости сув оқимларини рақамли моделлаштириш ишларини амалга оширишди. Ҳосил бўлган гидрогеологик моделлар сув сатҳи ўзгаришларини башорат қилиш, сув таъминотини режалаштириш ва қуруқчилик хавфи юқори бўлган ҳудудларни аниқлаш имконини беради.
MODFLOW дастурий мажмуаси асосида яратилган моделлар сув ресурсларини тақсимлашда илмий асосланган қарорлар қабул қилишга ёрдам беради. Бу айниқса Марказий Осиё каби сув захиралари чекланган минтақалар учун жуда муҳимдир.
Европа ҳамкорлиги – иқлим барқарорлиги сари.
Ўзбекистон ва Финляндия ўртасидаги ҳамкорлик Европа Иттифоқининг Марказий Осиёда иқлимга мослашув ва барқарор ривожланишни қўллаб-қувватлаш бўйича кенг қамровли стратегияси доирасида амалга оширилмоқда. Европа технологиялари ва Ўзбекистон илмий салоҳиятини бирлаштирган ҳолда, лойиҳа сув хавфсизлиги ва экологик барқарорликни таъминлашда халқаро ҳамкорликнинг самарадорлигини намоён этмоқда.
2025 йилда ушбу ҳамкорлик натижалари халқаро миқёсда эътироф этилди. Water журналида (Scopus базаси) қўшма илмий мақола - “Assessing Climate Change Impacts on Groundwater Recharge and Storage Using MODFLOW in the Akhangaran River Alluvial Aquifer, Eastern Uzbekistan” нашр этилди.
Шунингдек, Финляндия билан амалга оширилаётган ҳамкорлик Европа илмий муассасалари билан янги имкониятлар очди. Хусусан, Италиянинг Падуя университети билан геологик хавфларни мониторинг қилиш бўйича, Беларусь Геология илмий-ишлаб чиқариш маркази билан ер ости сувларини кузатиш соҳасида қўшма дастурлар йўлга қўйилди.
Барқарор келажак сари.
Финляндия билан ҳамкорлик нафақат замонавий технологиялар алмашинувини, балки иқлим ўзгариш шароитида табиий ресурслардан масъулият билан фойдаланиш маданиятини шакллантирмоқда. Миллий рақамли гидрогеологик маълумотлар базасининг яратилиши мамлакатнинг экологик барқарорлиги ва сув хавфсизлигини таъминлашда муҳим қадам бўлди.
Европа ва Марказий Осиё сув, энергия ва иқлим масалаларида ҳамкорликни чуқурлаштирар экан, мазкур лойиҳа илмий ҳамкорликнинг амалий фойдаси ва минтақавий барқарорликка қўшган ҳиссасини яққол намоён этмоқда.